Bogurodzica

In this post, I am using the excellent video of Bugurodzica by @PolishSound and reconstructing how it would have sounded at the beginning of the historic Polish nation in 966 A.D., when Christianity was introduced from Czech/Moravia. Then I compare it with InterSlavic (common Slavic), which is practically the same, as all pre-Christian Slavic nations spoke the same language.

Please note that in early Polish, modern Czech, Moravian, Slovak, and Góralski, the accent stress is on the first syllable.  

Old Polish, ~1410 A.D. Grunwald battle
(Polish shifting toward penultimate stress)

BOguROdziCA, DZIEwiCA,
BOgiem sławiEna MAria,
U TWEgo SYna GospoDZIna,
MAtko zwoLEna MAria.
ZYszczy NAM, spUści NAM,
KYrie eLEison.

TWEgo DZiela KrzciciELA, BOżycze,
USłysz GŁOsy, naPEłń MYśli człoWIEcze.
SŁYsz modliTWĘ, JĄż noSIMy,
A DAć RAczy, JEGoż proSIMy:
A na ŚWIEcie ZBOżny PObyt,
Po ŻYwoCIE RAjski PRZEbyt.
KYrie eLEison.

 

Early Polish, ~XI c. (similar to early Moravian)
(First-syllable accent, like Czech, Slovak, Góralski)

BOgoROdica, DĚvica, BOgom SLAvljena MArija,
U TvojEgo SYna GOSpȯdina, MAtko IZvolena, MArija!
ZYsči nam, SPųšti nam, KYrie ELeison.

TvojEgo DĚla KŘstitelja, BOžiče,
USlyši GLAsy, NApolni MYslь ČLOvěčьje;
SLyši MOLitvų, Ǫž NOsimo,
I DAj RĄči, JEGož PROsimy:
NA světě ZBOžny PObyt,
PO životě RAjsko PRĚbytie.
KYrie ELeison.

Interslavic (ABČŽ with archaisms)
(Neutralized pan-Slavic, with first-syllable stress)

BOgoroDica, DĚvica, BOgom SLAvljena MArija,
U TvojEgo SYna GOSpȯdina, MAtko IZvolena, MArija!
DAj nam, SPųšti nam, GOSpodi POmiluj.

TvojEgo DĚla KRĚstitelja, BOžiče,
USlyši GLAsy, NApolni MYslь ČLOvěčьje;
SLyši MOLitvų, Ǫž NOsimo,
I DAj RĄči, JEGož PROsimy:
NA světě ZBOžny PObyt,
PO životě RAjsko PRĚbytie.
GOSpodi POmiluj.

Interslavic (Cyrillic with archaisms)
(First-syllable stress likewise)

БОгoрoДицa, ДѢвицa, БОгoмъ СЛaвленa МАрїja,
У Твоjегo СЫнa ГОспȯдинa, МАткo ИЗволенa, МАрїja!
ДАj нaмъ, СПѫшти нaмъ, ГОспoди ПОмилуj.

Твоjегo ДѢлa КРстителja, БОжиче,
УСлыши ГЛaсы, НАпoлни МЫсль ЧЕЛовѣчьje;
СЛыши МОлитвѫ, Ѫж НОсимo,
И ДАj РѪчи, ЄГoж ПРОсимo:
НА свѣтѣ ЗБОжны ПОбыт,
ПО животѣ РАjскo ПРЕбытiе.
ГОспoди ПОмилуj.

Early Góralski (Slovak/Podhale Highlander speech)

BOgorodźica, DZiewica,  

BOgiym sławiyńo Maryjo,  

U TWEgo Syńa Gospodyńa,  

MAtko zwolyno Maryjo!  

ZYScyj nom, SPuści nom,  

Kyrie eleison.  

TWEgo dziela Krsciciyla, Bożyce,  

USłys głośi, NApóń myśli ćłowiecze.  

SŁys modlitwę, jům nosimy,  

A DOj raci, jegoż prosimy:  

NA świycie zbożny pobyt,  

PO żywocie rajski przebycie.  

Kyrie eleison.   

Comparison table (key words from Bogurodzica)

English 🇬🇧🇺🇸	Interslavic (latin / cyrillic)	Polski ~1410 🇵🇱	Early Polish ~XI c. 🇵🇱	Русский 🇷🇺	O.C.S. ☦️
Mother of God	Bogorodica / Богородица	BoguRodzica	BogoRodica	Богородица	Богородица
Virgin	děvica / дѣвица	Dziewica	DĚvica	дева	дѣва
Mary	Marija / Марїја	Maria	Marija	Мария	Марїа
Lord	Gospȯdin / Госпȯдин	Gospodzin	Gospȯdin	Господь	Господь
Chosen	izvolena / изволена	zwolena	izvolena	избранная	избрана
Grant / bestow	daj rąči / дај рѫчи	dać raczy	daj rąči	дай благоволи	даждь изволи
Hear (imp.)	uslyši / услыши	usłysz	uslyši	услышь	услыши
Voices	glasy / гласы	głosy	glasy	голоса	гласы
Human	člověčьje / человѣчьje	człowiecze	člověčьje	человеческий	человѣчьскъ
Prayer	molitvų / молитвѫ	modlitwę	molitvų	молитву	молитву
Which (rel.)	ǫž / ѫж	jąż	ǫž	юже	ѫже
World	světě / свѣтѣ	świecie	světě	свете	святѣ
Pious	zbožny / збожны	zbożny	zbožny	благочестивый	благочестивъ
Life	životě / животѣ	żywocie	životě	жизни	животѣ
Abode	prěbytie / пребытїе	przebyt	prěbytie	пребывание	пребытиѥ
Paradise	rajьsko / райьско	rajski	rajьsko	райский	райскъ

Kyrie eleison

The refrain Kyrie eleison is Greek: Κύριε ἐλέησον. It means “Lord, have mercy.” It entered the earliest Slavic liturgy directly from Byzantine Christianity, before full translation into local tongues. In later Slavic usage it was often replaced with the calque Gospodi pomiluj (Interslavic), Господи помилуй (Russian, OCS), or Gospodi smiluj se (South Slavic). However, in medieval Poland the Greek form was preserved in Bogurodzica, which is why we still sing it that way today. This mixture of Greek and Slavic shows how Christianity arrived to the Slavs through Constantinople and Moravia, blending new sacred words with native speech.